قطع وابستگی ۳ میلیون دلاری با تولید آرتمیا در آذربایجان‌غربی

به گزارش کشاورزان پرس به نقل از ایرنا، وجود دانش بومی پرورش آرتمیا در آذربایجان‌غربی و بحران دریاچه ارومیه سبب شده تا در سال‌های اخیر، مسوولان آبزی‌پروری در این استان طرح پرورش این جاندار ارزشمند در استخرهای خاکی را رقم بزنند که این امر، روزنه امیدی برای آغاز تولید مصنوعی این ماده مهم غذایی به ویژه در حوزه شیلات شده است.

در کنار این موضوع، صیانت و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آرتمیا در این منطقه نیز پیگیری می شود تا در صورت بروز بحران خشکسالی و کم‌آبی به مانند بحران ۲ دهه اخیر دریاچه ارومیه، این جاندار ارزشمند از گزند این چالش ها در امان باشد.

در این راستا، مدیریت شیلات و آبزیان آذربایجان‌غربی که توانسته بود پیش از بروز کم آبی و حدود ۲۰ سال قبل مجوز پرورش ماهی در استخرهای خاکی را در دشت فسندوز میاندوآب در جنوب این استان و در منتهی الیه جنوبی دریاچه ارومیه اخذ کند، برآن شد تا این مکان با زیرساخت‌های وسیع ۵۰۰ میلیارد ریالی را برای پرورش آرتمیا اختصاص و تغییر کاربری دهد.

در این زمینه طرح پایلوتی در ۱۳ هکتار از مزارع آذربایجان غربی آغاز شد که برای توسعه آن نیازمند اخذ مجوز از ستاد احیای دریاچه ارومیه، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو و موافقت استانداری این استان بود که موافقت مسولان استانی رقم خورد اما مشکلات ادامه داشت.

بعد از ۲ سال کش و قوس‌ و باید ها و نبایدهای بسیار از کمبود آب شیرین در منطقه فسندوز گرفته تا عدم موافقت وزارت نیرو در خصوص برداشت محدود آب در این منطقه در ۱۴ اسفند سال ۱۳۹۹ با اعلام سرپرست سازمان بازرسی آذربایجان غربی مجوز فعالیت سرمایه گذار در زمینه تولید آرتمیا در این دشت صادر شد.

به گفته "سجاد دده جانی" کارشناس حوزه کشاورزی،  مبارزه با بیو تروریسم، جلوگیری از خروج سالانه بیش از ۲ میلیون دلار و جلوگیری از قاچاق این محصول از ضروریات پرورش آرتمیا در منطقه است.

بر اساس اظهارات دیگر کارشناسان اقتصادی در کنار صرفه جویی ارزی استفاده بهینه از ظرفیت‌های بالقوه استان در بخش منابع آبی و تولید آبزیان می تواند علاوه برایجاد فرصت‌های شغلی جدید و کاهش اشتغال در بخش کشاورزی و مصرف آب های زیرزمینی زمینه ایجاد صنایع مرتبط با آبزی‌پروری را نیز در استان توسعه دهد، ظرفیتی که تا کنون کمتر مورد توجه بوده است.

کارشناسان و محققان براین باور هستند که  بهره برداری ظرفیت کامل آرتمیای دریاچه ارومیه می‌تواند آذربایجان‌غربی را از اتکا به بودجه دولتی بی نیاز کند.

آنان معتقدند طبق ارزیابی های انجام شده از ظرفیت ذخایر دریاچه در سال ۱۳۹۸ ذخایر دریاچه ارومیه در حالت عادی می‌تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی، سالانه منجر به صادرات ۱۸۰ تن سیست(تخم)  و ۱۲۰ تن آرتمیای زنده به کشورهای دیگر شود.

راه اندازی مزارع پرورش آرتمیا در میاندوآب 

مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی  با اشاره به راه اندازی  مزارع پرورش آرتمیا در فسندوز میاندوآب گفت: در حال حاضر مجتمع ۲ هزار هکتاری این دشت که بیش از ۲۰ سال غیر فعال بوده، برای پرورش آرتمیا راه اندازی شده و ۲۰۰ هکتار آن به مرحله بهره برداری رسیده است.

محمدباقر قریشی گفت: پرورش این آبزی ارزشمند که در صنعت غذای آبزیان دارای نقشی چشمگیر است، می تواند منجر به اشتغال زایی در کنار قطع واردات شود.

به گفته وی هم اکنون هر کیلوگرم سیست در بازارهای جهانی ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان خرید و فروش می شود که ۵۰ تا ۲۰۰ دلار ارزش آن است.

طبق اظهارات قریشی پیش بینی سالانه برای تولید در دشت فسندوز ۲۰ تن سیست و ۲۰۰ تن بیومس (زیست توده پسماندهای بر جای مانده از یک موجود زنده یا مرده) است که تامین کننده نیاز کشور بوده و در فازهای بعدی خواهد توانست ظرفیتی برای صادرات باشد.

مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان‌غربی با اشاره به مصادیق پشتیبانی از تولید و مانع زدایی و برنامه های تدوینی برای تحقق شعار سال در بخش صنعت آبزی پروری اظهار کرد: راه‌اندازی مراکز، مزارع و مجتمع‌های جدید تکثیر و پرورش آبزیان، ارتقای بهره‌وری در مزارع موجود از طریق اجرای سیستم مکانیزاسیون، حمایت کارشناسی و ارائه تسهیلات بانکی کم‌بهره به مزارع تکثیر و پرورش آبزیان و اجرای طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی، آموزشی و برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها مختلف از جمله این برنامه‌هاست.

قریشی با اشاره به پرداخت تسهیلات کم بهره بانکی در زمینه تجهیز مزارع تولید آبزیان در استان بیان کرد: این تسهیلات در قالب اجرای طرح مکانیزاسیون مزارع پرورش ماهی اعطا می‌شود که صاحبان مزارع پرورش آبزیان برای دریافت این تسهیلات می‌توانند به شیلات استان مراجعه کنند تا افراد واجد شرایط به بانک‌های عامل معرفی شوند.

برداشت ۱۰ درصد ذخایر آرتمیا از دریاچه ارومیه، ۹۰ درصد نیاز کشور را تامین می کند

آرتمیا با نام علمی (Artemia) )جانداری است سخت‌پوست که در آب‌های شور زندگی می‌کند، پیش ازبروز تغییرات اقلیمی و تنش آبی، دریاچه ارومیه یکی از غنی‌ترین منابع آرتمیا در جهان شمرده می‌شد؛ آرتمیا به عنوان غذا در صنایع تکثیر و پرورش میگو، ماهی و سایر آبزیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آرتمیا اورمیانا جزو هفت گونه  دوجنسی شناسایی شده در دنیاست و یکی از گونه‌های منحصر به فرد به شمار می‌رود که میزان بالای شوری آب را تحمل می‌کند  و در بخش غذایی لارو آبزیان بی‌رقیب است.

رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور گفت: طبق ارزیابی ذخایر آرتمیای دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۹، این دریاچه در صورت برداشت مسوولانه و پژوهش محور با ۱۰ درصد از ذخایر آرتمیای خود می توانست ۹۰ درصد نیاز کشور به این محصول را تأمین کند.

علی نکوئی‌فرد با بیان اینکه این ماده غذایی باعث افزایش ایمنی و بقای لارو آبزیان می‌شود و در تغذیه مرحله پست لارو میگو جایگزینی ندارد، افزود: سالانه ۷۰ تن سیست آرتمیا که نیاز صنعت شیلات به آن است، وارد کشور شده و برای هر کیلوگرم آن ۸۰ تا ۱۰۰ دلار هزینه می‌شود.

وی اضافه کرد: پایش ذخایر آرتمیای دریاچه ارومیه  و تاثیر عوامل اکولوژی از سال ۱۳۹۷ شروع شده و تا پایان سال ۱۳۹۹ با حمایت موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور در راستای طرح ملی حفظ ذخایر ژنتیکی آبزیان کشور انجام شده است تا اطلاعات زیستی لازم را از دریاچه داشته باشیم.

این پژوهشگر ادامه داد: در سال جاری نیز جهت ادامه مطالعات ارزیابی ذخایر آرتمیای دریاچه نیازمند حمایت پژوهانه برای این مرکز هستیم.

نکویی فرد گفت: امساال با تنش آبی زیاد و ادامه روند تغییرات اقلیمی برای این منظور نیاز به ادامه مطالعات ارزیابی بوده و برداشت مستلزم صدور مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست است.

وی با اشاره به برداشت‌های نامتعارف از آرتمیای دریاچه گفت: این واقعیت که افرادی سودجو با برداشت غیرقانونی سیست آرتمیا از دریاچه را برداشت و با کیفیت نامناسب و بدون فرآوری لازم و با قیمت نازل وارد چرخه مصرف می کنند، برکسی پوشیده نیست.

این پژوهشگر برداشت بی رویه و غیر قانونی آرتمیا را چالش این حوزه می‌داند و معتقد است باید جوامع محلی در زمینه تولید، برداشت و ارزش زیست محیطی  آرتمیا آموزش های لازم را دریافت کنند.

نکویی فرد براین باور است که  باید به رغم نظارت دقیق سازمان حفاظت محیط زیست هدفمندی لازم برای برداشت قانونی با تاکید بر حفظ ذخایر این موجود ارزشمند گام موثر برداشته شود.

پروژه شناسایی آبهای نامتعارف کشور جهت پرورش آرتمیا در دست اجراست

 در مرکز تحقیقات آرتمیای کشور پروژه شناسایی آبهای نامتعارف کشور را جهت پرورش این آبزی در دست اجراست که براساس گفته های رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور امسال پنج نقطه به عنوان پایلوت اولیه برای نقطه آغازین مطالعاتی شناسایی شده است.

 استان های گلستان، مازندران، آذربایجان غربی، قزوین و خوزستان  ازجمله این نقاط هستند و در آران وبیدگل استان اصفهان در منطقه کویر با همکاری مدیریت شیلات و آبزیان استان اصفهان مزرعه الگویی پرورش آرتمیا راه اندازی و اقدامات اولیه پرورش آرتمیا در دست اجراست.

طبق اظهارات نکویی فرد طول مدت  دمای هوای زیر ۲۰ درجه این استان زیاد است و حداکثر ۶ ماه از سال  فرصت پرورش در استان اذربایجان غربی وجود دارد بنابراین  جهت دار کردن پرورش در کانال اقتصادی و سودآوری از جمله اهداف این مرکز به شمار می رود.

وی افزود: با معرفی سیستم های نوین پرورشی از جمله پرورش در استخرهای با پوشش ژئوممبران و سیستم گلخانه ای و استفاده از پساب خروجی تصفیه خانه های شهری منتهی به دریاچه ارومیه از جمله این طرح هاست که نیاز به حمایت مالی پژوهشی دستگاه های استانی است.

این محقق با بیان اینکه در سال های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵  دو پروژه تحقیقاتی کاربردی پرورش آرتمیا در مجتمع ۲ هزار هکتاری پرورش ماهیان گرم آبی دشت فسندوز که به دلیل کم آبی تعطیل شده بود، انجام شد، ادامه داد: این موضوع سرآغاز احیای این مجتمع بود.

نکویی فرد با اشاره به اینکه این مجتمع در بخش چهاربرج شهرستان میاندوآب واقع شده و از لحاظ اقلیمی مناسب برای پرورش آرتمیاست،  افزود: از سال ۱۳۹۱ با همکاری مدیریت شیلات و آبزیان آذربایجان غربی پرورش و تولید آرتمیا توسط بخش خصوصی عملیاتی شد و در سال جاری شیلات استان با تغییر کاربری مجتمع مبادرت به صدور ۲۰۰ هکتار پرورش "آرتمیااورمیانا" کرد.

وی اظهار داشت: هم اکنون با تولید کننده های بخش خصوصی مرتبط هستیم و در زمینه نقشه های فنی و مهندسی و برنامه ریزی تولید و ارتقای کیفی بسته بندی خدمات لازم را برای رفع موانع تولید و پشتیبانی از آن باحضور محققان معین در تولید ارائه می کنیم.

حمایت کامل از بخش خصوصی در تولید آرتمیا

رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اعلام اینکه دانش فنی فرآوری و بسته بندی محصولات تولید شده در کشور وجود دارد، گفت: آماده‌ایم تا بدون هیچ چشم داشتی، این دانش را در اختیار بخش خصوصی قرار داده و با توجه به اخذ مجوزهای لازم از صنایع تبدیلی کشاورزی که برای اولین بار برای این مرکز جهت فرآوری سیست و ذی توده آرتمیا صادرشده همکاری لازم را برای فرآوری و بسته بندی کیفی محصول داشته باشیم.

نکویی فرد بیان کرد: طبق هماهنگی های انجام شده با بخش خصوصی و شیلات استان، تولید کنندگان آرتمیا در فسندوز تحت حمایت های کارشناسی و خدمات پساتولید توسط مرکز تحقیقات آرتمیای کشور هستند.

وی با اعلام اینکه از ورود بخش خصوصی به صنعت پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی حمایت لازم انجام می‌شود، گفت: در هر هکتار استخر خاکی طی هر دوره ۶ تا ۹ ماهه بسته به شرایط پرورش ۱۰۰ تا ۵۰ کیلوگرم سیست آرتمیا و بیش از ۲ تن ذی توده آرتمیا برداشت می‌شود که درآمدزایی قابل توجهی در زمین های غیر زراعی و آب شور محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: هزینه احداث هر هکتار استخر خاکی برای پرورش آرتمیا در صورت وجود آب شور حداقل ۵۰ گرم در لیتر نزدیک به ۵۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.

دریاچه ارومیه یکی از بزرگترین زیستگاههای طبیعی آرتمیا در جهان 

رییس و بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و آبزی پروری دانشگاه ارومیه و رییس انجمن علمی آبزی پروری ایران، در رابطه با پرورش آرتمیا در ارومیه گفت: دریاچه ارومیه یکی از بزرگترین زیستگاه‌های طبیعی آرتمیا در جهان بوده و میزان آرتمیای تولید شده در این دریاچه، سالانه معادل آرتمیای تولید شده در سایر زیستگاههای بزرگ دنیا است.

ناصر آق افزود: آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه آرتمیای شناخته شده در جهان و منحصر به دریاچه ارومیه است که در حالت طبیعی حدود ۵۵ درصد پروتیین و ۱۰ درصد چربی دارد.

این محقق ادامه داد: در حال حاضر پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه جزء بهترین مراکز پژوهشی آرتمیا و آبزیان در سطح دنیاست و تاکنون تحقیقات زیادی در ارتباط با تدوین دانش فنی و بیوتکنیک بومی برای پرورش آرتمیا، عمل آوری و فرآوری آن و همچنین در خصوص کاربردهای آرتمیا در تغذیه ماهیان اقتصادی با ارزش انجام داده است.

آق با بیان اینکه پرورش و تولید آرتمیا خود یک صنعت بسیار درآمد زاست، بیان کرد: قیمت سیست خشک مرغوب آرتمیا در در بازار ایران در حال حاضر ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تومان و قیمت آرتمیای منجمد حدود شصت هزار تومان است.

رییس انجمن علمی آبزی پروری ایران گفت: با پرورش آرتمیا در هر ماه در هر هکتار می توان حدود ۵۰۰ کیلو آرتمیا به ارزش ۳۰ میلیون تومان و یا ۱۵ کیلو سیست خشک آرتمیا به قیمت حداقل ۱۲ میلیون تومان تولید کرد.

آق افزود: در حال حاضر مقدار زیادی سیست آرتمیا به صورت غیر قانونی و غیر علمی از دریاچه ارومیه صید می‌شود و بخش عمده آن بدلیل عمل آوری غیر علمی از بین می‌رود، ثروت عظیمی که در واقع باید صرف توسعه و پیشرفت و اشتغال زایی در استان بشود.

رییس انجمن آبزی پروری ایران با اشاره به اینکه صنعت میگو، ماهیان خاویاری، ماهیان دریایی و ماهیان زینتی در مراحل اول رشد به طور ۱۰۰ درصد به آرتمیا وابسته است، تاکید کرد: تقریبا کل نیاز کشور از آمریکا و چین وارد می‌شود و امروزه به هر دلیلی اگر واردات تخم آرتمیا متوقف شود صنعت آبزی پروری کشور با خطر بزرگی مواجه خواهد شد.

وی گفت: ضرورت دارد در اسرع وقت موانع موجود برای پرورش مصنوعی آرتمیا و بهره برداری از دریاچه ارومیه بر اساس قانون و ملاحظات اکولوژیکی برداشته شود تا بتوان از این موجود ارزشمند صیانت و حفاظت کرد.

به گزارش ایرنا، آرتمیا با نام علمی (Artemia) )جانداری است سخت‌پوست که در آب‌های شور زندگی می‌کند، پیش ازبروز تغییرات اقلیمی و تنش آبی، دریاچه ارومیه یکی از غنی‌ترین منابع آرتمیا در جهان شمرده می‌شد؛ آرتمیا به عنوان غذا در صنایع تکثیر و پرورش میگو، ماهی و سایر آبزیان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سالانه بیش از۵هزار تن سیست (تخم) آرتمیا مورد نیاز آبزی پروری در دنیا می باشد؛ از توده زنده آرتمیا یا سیست آن در تغذیه مراحل نوزادی ماهیان، سخت پوستان و نرم‌تنان سود می‌برند؛ طبق گزارش‌ها، قیمت هر کیلو آرتمیا در بازارهای جهانی با توجه به کیفیت آن حدود ۵۰ تا ۱۳۰ دلار متغیر است.

بیش از ۶۰۰ نقطه جهان آرتمیا زیست می کند و دریاچه ارومیه جزو معددود زیست بوم های ارزشمند برای پرورش طبیعی این موجود ارزشمند  است.

آرتمیا اورمیانا جزو هفت گونه  دوجنسی شناسایی شده در دنیاست و یکی از گونه‌های منحصر به فرد به شمار می‌رود که میزان بالای شوری آب را تحمل می‌کند  و در بخش غذایی لارو آبزیان بی‌رقیب است.