چرا دولت های قبل نتوانستند طرح الگوی کشت را اجرا کنند

چرا وزرای قبلی نتوانستند الگوی کشت را اجرا کنند و شرایط اکنون چگونه تغییر یافته است؟

به گزارش کشاورزان پرس به نقل از روابط عمومی برنامه تهران ۲۰، در۳ آبان پرونده اصلاح الگوی کشت در کشور که در دولت سیزدهم تاکید ویژه‌ای به آن شده مورد بررسی قرار گرفت.

*الگوی کشت چیست؟

اصلاح الگوی کشت کشاورزی روشی است که از روز اول وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم این طرح به منظور حل مشکلات کشوری در دست کار قرار گرفت. الگوی کشت به زبان ساده یعنی اینکه بدانیم کجا چه می‌کاریم، چه زمانی برداشت می‌کنیم و از آن چه استفاده‌ای می‌کنیم. اما در مقابل این طرح مشکلاتی ماننده گرانی محصولات، نوسان بازار و کمبود محصول و … نیز وجود دارد.

شب گذشته تهران ۲۰ میزبان علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی و علیرضا عباسی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی بود تا چگونگی اجرای این طرح در کشور را تبیین کنند. همچنین در تماسی تلفنی با هاشم سوداگر، عضو هسته کشاورزی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) سوالات دانشگاهیان پیرامون اشکالاتی که ممکن است در اجرای پروژه وجود داشته باشد، مطرح شد.

در ابتدا علیرضا مهاجر درباره اهم موضوعات پیرامون اصلاح کشت در کشور گفت: در مجموع الگوی کشت آرزوی تمام مسئولا از گذشته تا حال بوده است. اگر زمانی محصولی کم یا زیاد تولید می‌شد، بحث الگوی کشت پیش می‌آمد. مجلس این طرح را امسال مصوب کرد و سازمان تحقیقات کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی با معاونت زراعت جهاد کشاورزی برای 70 درصد محصولات زراعی این طرح را اجرایی کردند تا اگر مشکلاتی در سالهای آینده پیش آمد بتوانیم آن را اصلاح کنیم.

علیرضا عباسی در مورد این طرح گفت: بهینه شدن مصرف آب از نتایج الگوی کشت است. آیا این مصوبه می‌تواند کمکی به بهبود مصرف آب در کشاورزی بکند؟ الگوی کشت یعنی جانمایی تولید محصول کشاورزی بر اساس ظرفیت‌های هر منطقه. هر منطقه مزیت‌ها و محدودیت‌هایی دارد. باید تعریف کنیم که در هر منطقه چه محصولی و چه زمانی کشت بشود. این مسئله‌ای بوده که در چند سال اخیر به آن تاکید شده ولی متاسفانه انجام نشده است.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: همیشه مسئولان از انجام آن واهمه داشتند اما در این دولت این طرح ابلاغ و مصوب شد. اما الگوی کشت سیاست ابلاغی نیست و الزاماتی دارد. اینکه کشور ما مشکل محدودیت خاک و منابع آبی دارد و آیا این مسائل با ابلاغ اصلاح الگوی کشت حل می‌شود را من خیلی قبول ندارم. باید برنامه‌ریزی و نیازهای اساسی و غیر اساسی را جدا کنیم. باید با در نظر گرفتن اولویت محصولات اساسی را در کشور تولید کنیم و در کنارش محصولات غیر اساسی را نیز در مناطق مختلف بر حسب نیاز اجرایی کنیم.

وی افزود: در الگوی کشت ما صرفا جانمایی محصول را در نظر می‌گیریم. ولی این جانمایی به تنهایی کفایت نمی‌کند. باید سیاست‌های تشویقی و تنبیهی در این قسمت داشته باشیم و دانش کشاورزی را پای کار بیاوریم. از این ظرفیت استفاده کنیم و بهره‌وری محصول را ادامه بدهیم. فقط با اجرای الگوی کشت شدنی نیست.

هاشم سوداگر در ادامه در تماسی تلفنی به تهران ۲۰ گفت: بحث الگوی کشت جای تقدیر دارد. چندین وزیر کشاورزی روز رای اعتمادشان قول اصلاح الگوی کشت را داده بودند ولی نتوانستند. این قضیه در زمینه مصرف بهینه آب و خودکفایی صنعت غذایی تاثیرگذار است. چرا وزرای قبلی نتوانستند این کار را انجام بدهند؟ و الان وضع چه تغییری کرده که توانسته ایم این را عملی کنیم؟

افزایش تولیدات کشاورزی چگونه با اصلاح کشت انجام پذیر است؟

مهاجر در خصوص اینکه اصلاح الگوی کشت باعث جانمایی درست محصولات خواهد شد، گفت: الگوی کشت بر مبنای نیاز، اقلیم و اقتصاد تهیه و طراحی می‌شود. اگر یکی از اینها دچار مشکل بشود در روند اجرای طرح خلل ایجاد می‌شود. به همین خاطر اولین موضوع این است که الگوی کشت به تنهایی به عهده وزارت جهاد نیست. وزارت نیرو باید آب را تهیه کند، وزارت صمت اقتصاد این پروژه را، سازمان بودجه باید بودجه را تهیه کند، سازمان محیط زیست باید به ما اعلام کند که این کار با محیط زیست همخوانی دارد و ... در سالهای گذشته چون هماهنگی این نهادها سخت بوده طرح اجرا نمیشد؛ ولی با پیگیری مجلس و وزارت جهاد کشاورزی این مسئله عملی می‌شود.

معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی درباره اینکه ما در کشور چقدر گندم می‌خواهیم و کجا می‌کاریم گفت: ما در تمام استانهای کشور می توانیم گندم تولید کنیم. بر مبنای اقلیم وخاک هر منطقه به آنها برنامه می‌دهیم. مثلا ما در کشور 13 میلیون تن گندم نیاز داریم. برای این 13 میلیون تن 2 میلیون هکتار گندم آبی و 4 میلیون هکتار هم گندم دیم داریم. هر استان به اندازه طرفیت این را تهیه می‌کند.

وی افزود: هدف ما در تولید محصولات سبزی صیفی مانند خیار این است که کشت آن را از فضای باز به گلخانه ببریم تا بهره‌وری آب را افزایش بدهیم و در کنارش بتوانیم ظرفیت بسته تولید را عمودی کرده و بالا ببریم. از این زمین‌هایی که از کشت سبزی و صیفی آزاد می‌شود می‌توان برای به زیر کشت بردن محصولات اساسی استفاده کرد. برای مثال در استان خوزستان 350 هزار هکتار باید گندم بکاریم 100 هزار هکتار کلزا و ۵۰ هزار هکتار محصولات سبزی صیفی.

عباسی در مقابل با طرح نکاتی گفت: به گفته وزیر جهاد کشاورزی به دنبال این طرح ما 11 درصد تولید محصولات کشاورزی را افزایش خواهیم داد. مثلا اگر ما 57 میلیون تن تولید زراعی داریم این را می خواهیم به 67 تن برسانیم. چه اتفاقی می‌افتد که اینگونه می‌شود؟ چون ما هدف داریم که هم کالای اساسی تولید بشود هم کالاهای غیر اساسی که برایمان ارز آوری دارد را در طرح بگنجانیم. بنابراین سوالی که مطرح می‌شود این است که این افزایش حجم تولیدات چگونه اتفاق می‌افتد؟

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: در اراضی موجود در کشور بر اساس آمار در وسعت کمتر از یک هکتار 423 هزار نفر کار می‌کنند. در واقع از 15/7 میلیون هکتار زمین کشاوری کشور 423 هزار نفر در کمتر از 200 هکتار فعالیت کشاورزی انجام می دهند. 780 هزار نفر 2/1 میلیون، 680 هزار نفر 6/1 میلیون، 142 هزار نفر 3/9 میلیون و 35 هزار نفر 3/3 میلیون . ما برای اراضی کلان چه برنامه‌ای داریم؟

سوداگر نیز گفت: چر وزاری جهاد کشاورزی قبلی با وجود اینکه 10 سال ما مکلف به این بودیم که الگوی کشت داشته باشیم طرح را ابلاغ نمی‌کردند؟ مجموعه این دلایل باعث می‌شود اجرای الگوی کشت سخت، پر هزینه و پر ریسک برای دولت باشد. البته دولت سیزدهم نشان داده ریسک پذیری ورود به کارهایی که ممکن است برای دولت هزینه‌هایی داشته باشد ولی به نفع کلیت کشور است را می‌پذیرد.

عضو هسته کشاورزی مرکز رشد دانشگاه امام صادق ادامه داد: اما اگر پیش‌زمینه های لازم وجود نداشته باشد ممکن است این به ضد خود عمل بکند و هزینه‌های ممکن را به وجود بیاورد. طراحی الگوی کشت یک اشراف اطلاعاتی نسبت به شرایط اقلیمی، آب و هوایی، بارندگی، منابع آبی، نیازهای کشور و درآمدزایی برای کشاورز می‌خواهد. وزیر جهاد کشاورزی در سال گذشته اعلام کرد که 130 سامانه داده در وزارت جهاد کشاورزی وجود دارد که تجمیع نشده و عدد و رقم قابل دفاعی در کشاورزی نداریم. می خواهم بدانم رصدخانه کشاورزی کارش به کجا رسید. این الگوی کشت مبتنی بر داده های قابل دفاعی است یا نه؟

وی افزود: گیریم که داده‌ها یکپارچه شد، آیا صرف داده داشتن کفایت می‌کند تا یک الگوی کشت خوب داشته باشیم؟ آیا در وزارت جهاد کشاورزی مدل‌های سیستمی که در سطح سیاست‌گذاری بتواند داده‌ها را به نحوی به کار بگیرد که تمام شرایط را تلفیق کند و بتواند با سناریوپردازی در آینده اثرش را در کالاهای اساسی بسنجد، وجود دارد؟

سوداگر خاطرنشان کرد: کشاورز چرا باید الگوی کشت را انجام بدهد؟ کشاورز برای تامین معیشت خانواده اش کشاورزی می‌کند. همین بحث سیب زمینی پیاز هر ساله است که خیلی از کارشناسان معتقدند با وجود طرح اصلاح الگوی کشت این اتفاق دوباره رخ خواهد داد، چون کشاورز مشکلش این نیست که کسی به او بگوید چه بکارد بلکه مشکلش این است که کدام محصول درآمد بیشتری برایش دارد.

مهاجر نیز در جواب گفت: یکی از مشکلات ما در این طرح، خرده مالکی است. استدعا می‌کنم از همه مسئولان کشور که فکری برای خرد شدن اراضی کشور بکنند. اگرهمین روند ادامه پیدا کند در سالهای آینده دچار مشکل فاجعه آمیزی خواهیم شد که تولید ما نیاز کشور را تامین نخواهد کرد. چرا که در حال حاضر 70 درصد اراضی ما زیر 5 هکتار است و در 10 سال آینده با این تقسیم ارث به 90 درصد زیر 3 هکتار می‌رسد که دیگر هیچ برنامه‌ریزی ای جواب نمی‌دهد. کسی که یک هکتار زمین دارد می رود محصولی را می‌کارد که معیشتش را تامین کند. بنابراین وقتی به او می‌گوییم گندم بکار، می‌گوید گندم 50 میلیون درآمد دارد ولی گوجه فرنگی 200 میلیون. باید برمبنای نیاز، اقلیم و اقتصاد پیش برویم که به مشکل نخوریم.

معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی در خصوص بزرگ مالکان کشاورزی کشور گفت: ۹۰ درصد از کشاورزان نمونه که بیشتر از حد طبیعی تولید دارند کشاورزان بزرگ مالک هستند. برای اینکه آنها سرمایه و ماشین‌آلات دارند تا اجرای طرح الگوی کشت را عملی کنند. کشاورزان یک هکتاری این امکانات را ندارند. به همین منظور وزارت جهاد کشاورزی دنبال اجرای نظام‌های بهره‌برداری است که اینها را در قالب تعاونی‌ها جمع کرده تا بتوانیم این اراضی را یکپارچه کنیم و طرح را جلو ببریم. برای کشاورزان خرده مالک در نظر داریم که با آموزش، ترویج و توجیه آن را ترغیب به اجرای الگوی کشت کنیم.

عباسی در مقابل گفت: بر اساس آمارهایی که گفتیم، نمی‌توانیم در سال اول همه جامعه هدف را ملزم به اجرای اصلاح الگوی کشت کنیم ولی می‌توانیم روی بزرگ مالکان سرمایه‌گذاری کنیم. اگر حمایت‌هایی قرار است بشود در این قسمت باید باشد. 29 هزار نفر در کشت هندوانه در کشور فعالیت دارند. 61 هزارهکتار زیر کشت هندوانه در کشور داریم که از این 61 هکتار 51 هزار هکتار توسط 12 هزار نفر انجام می‌شود و 8 هزار هکتار دیگر دست 17 هزار نفر است.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در پایان تاکید کرد: اگر می‌خواهیم کاری در این اصلاحات پیش ببریم باید روی آن 12 هزار نفری که 51 هزار هکتار را در دست دارند سرمایه گذاری کنیم. باید در سالهای اول هدف بزرگ مالکان باشد.

دولت