باوری در طب سنتی وجود دارد که بر اساس آن مصرف شیر به دلیل طبع سرد لبنیات برای سلامتی مضر بوده و مردود است؛ این باور نادرست در کشوری که سرانه مصرف شیر در آن به طور طبیعی از حد استانداردهای جهانی پایین تر است، عواقب ناگواری بر نظام سلامت به همراه داشته و بسیار نگران کننده است؛ دکتر « کوروش جعفریان» فوق تخصص رژیم درمانی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفتگویی با کشاورزان پرس در رد این ادعا نکات مفیدی را مطرح کردهاند.
این متخصص تغذیه اظهار داشت: مقدار کلسیم منابعی که در طب سنتی بعنوان جایگزینی برای شیر و لبنیات معرفی میشوند به حدی پایین است که نمیتوان از آنها به منظور جبران کلسیم بدن استفاده کرد. بادام، تخم شربتی،کنجد،بروکلی و... از محصولاتی هستند که در این طب جهت جبران کلسیم معرفی میشوند درحالیکه این مواد نه تنها از نظر وجود کلسیم، ارزشی ندارند بلکه گاها قیمتی چند برابر شیر و لبنیات دارند؛ به طور نمونه بادام قیمت بالاتری از لبنیات دارد و میزان کلسیم موجود در آن به مراتب پایینتر از لبنیات است.
وی افزود: انجیر یکی دیگر از منابعی است که گفته میشود کلسیم بالایی دارد در حالیکه این خواص در مصرف بالای این محصول هم به بدن نمیرسد و فردی که 2 کیلو انجیر در ماه مصرف کند در مدت زمان کوتاهی به افزایش وزن و چاقی مبتلا خواهد شد و طبیعتا توصیههایی از این دست معقول به نظر نمیرسند. ما باید به دنبال ارائه توصیههای معقول به جامعه باشیم که قابلیت اجرا داشته و عاری از عوارض و مشکلات باشند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: از نظر من چیزی به اسم طب سنتی جایگاهی نداشته و اعتقادی به این طب ندارم؛ توصیه میکنم افراد، ادعاها را آگاهانه و مبتنی بر شواهد بپذیرند و از افرادی که صالح هستند کسب اطلاع کنند. متأسفانه امروزه این قبیل بحثها در فضای مجازی ورود پیدا کرده و گاها برخی به منظور سودجویی و جلب نظر مردم صحبتهایی میکنند که جایگاهی علمی ندارد. امیدوارم روزی برسد که در بحثهای دو طرفه، در رسانه ملی و شبکههای مجازی با ارائه مدارک و شواهد مناظره دو طرفهای شکل بگیرد تا واقعیتها مشخص شود.
وی در ادامه گفت: تمام دنیا مصرف کننده لبنیات هستند؛ بر اساس ادعای این افراد به طور نمونه هلندیها که سالانه 530 کیلوگرم لبنیات مصرف میکنند باید به انواع و اقسام بیماریها مبتلا باشند! این در حالی است که مصرف سرانه لبنیات در کشور ما به زور به 50 کیلوگرم در سال میرسد و با وجود این قبیل باورهای غلط باید در انتظار تبعات بیشتری باشیم.
دکتر جعفریان در پاسخ به این پرسش که کیفیت لبنیات صنعتی در مقایسه با لبنیات سنتی به چه صورت است؟ اظهار داشت: ما در حال حاضر بیش از دو میلیون بیمار تب مالتی در کشور داریم که ریشه اصلی آن استفاده از لبنیات پاستوریزه و استرلیزه نشده است. این گرفتاری بزرگی است که متأسفانه گاهی سیستم هم به آن دامن میزند!
وی افزود: اگر فردی روستایی، دامداری شخصی خود را داشته و شیر مورد نیازش شخصا تأمین میکند و یا دامداری را میشناسد که نسبت به بهداشت لبنیات عرضه شده توسط او اطمینان دارد، در صورت خرید شیر و حرارت دادن مجدد آن در منزل و گرفتن چربی اضافه شیر میتواند با خیالی آسوده آن را مصرف کند اما اگر شیر خریداری شده از مغازهداری گذری و جایی تهیه شود که نسبت به سلامت آن اطمینانی وجود ندارد، طبیعتا به هیچ وجه مصرف آن توصیه نمیشود. چرا که در این حالت نمیدانیم در فرایندی که شیر از دامداری به این فروشگاه منتقل شده چه اتفاقاتی رخ داده و نظارتی بر روی این محصول وجود ندارد.
این متخصص تغذیه گفت: ما به دلیل زندگی شهری، مجبور به مصرف لبنیات صنعتی هستیم؛ کارخانجات ما زیر ذرهبین نظارت هستند؛ شیری که وارد کارخانه میشود باید بار میکروبی کاملا نرمال و طبیعی داشته باشد و اگر میزان کمی میکروب در آن وجود داشته باشد اجازه ورود به کارخانه را پیدا نمیکند. اما در فروشگاه سنتی به هیچ عنوان این نظارت صورت نمیگیرد و شما متوجه بار میکروبی محصول و حتی سموم موجود در آن نمیشوید! این موارد در کارخانههای صنعتی حتما چک میشود و در صورت کسب استانداردهای سلامتی به بازار عرضه میشود.
وی در خصوص تفاوت شیر استرلیزه و پاستوریزه اظهار داشت:در چرخه تولید فرایندهای مختلفی رخ میدهد؛ برخی شیرها، پاستوریزه و برخی استرلیزه میشوند. شیر پاستوریزه شیری است که باکتریهای مضر آن از بین رفته و تنها حاوی باکتریهای مفید است.اما در روش استرلیزه باکتریهای خوب و بد هر دو از بین میرود تا شیر در مدت زمان طولانی تری ماندگار باشد. شیرهای استرلیزه هم شیرهای خوبی برای مصرف هستند و ممکن است شیر پاستوریزه ارجحیت بیشتری نسبت به شیر استرلیزه داشته باشد لیکن تنها تفاوت آن در بحث باکتریهای مفید است و اینکه میگویند این شیر حاوی مواد نگهدارنده است اصلا جایگاهی ندارد چرا که هیچ کارخانهای به شیر استرلیزه مواد نگهدارنده اضافه نمیکند؛ لذا جای نگرانی وجود ندارد.
دکتر جعفریان در انتها تأکید کرد: اینکه طعم شیر روستا متفاوت از طعم شیرهای صنعتی است، ملاک برتری شیر روستا در مقایسه با شیر صنعت نیست چرا که طعم این شیر به دلیل وجود چربی متفاوت است. لذا توصیه اکید من این است که در زندگی شهری که اغلب ما با گرفتاری و کمبود وقت مواجهایم، حتما باید با خیالی آسوده به سمت مصرف لبنیات صنعتی برویم چرا که سیستم نظارتی، ناظر بر شرایط تولید است.
گفتگو: اعظم صفایی