روایتی از اعتراض کشاورزان اصفهانی؛ زاینده‌رود من کو؟

اعتراضات کشاورزان اصفهانی پیشینه‌ای ده ساله دارد، موج جدید این اعتراضات ده ساله، هفته‌ی گذشته آغاز شد و جمعیت پنج هزار نفره‌ای از کشاورزان اصفهانی با برگزاری تجمع اعتراضی خواستار تامین حق‌آبه قانونی و چند هزار ساله‌ی خود شدند.

جمعیت پنج هزار نفره‌ای از کشاورزان اصفهانی با برگزاری تجمع اعتراضی خواستار تامین حق‌آبه قانونی و چند هزار ساله‌ی خود شدند. حقِ آبی که اجرای سلسله اشتباهات کلان زیست‌محیطی منجر به محرومیت چند ساله‌ی کشاورزان اصفهان [به ویژه شرق استان] از آن شد و چرخ زندگی‌شان پس از خشکسالی‌های اخیر کشور، ایستاد. عدم تحقق وعده‌ها و مصوبات دولت در رابطه با پرداخت خسارات به ازای حق آب در سال گذشته نیز از دیگر مطالبات کشاورزان اصفهانی در این تجمع اعتراضی بود.

این گردهمایی با سخنرانی و قرائت بیانیه، مسالمت آمیز شروع شده و مسالمت آمیز به پایان رسید. در بیانیه‌ی کشاورزان مطالباتی مطرح شد و زمانی برای پاسخ به مطالبات؛ کشاورزان در بیانیه خواستار پاسخگویی و رسیدگی ده روزه‌ی مسئولین به موارد ذکر شده بودند و پس از آن در صورت بی‌توجهی مسئولین به این موضوع، ادامه‌دار بودن تجمعات برای پیگیری این مساله یادآور شدند.

محمود کریمی، از کشاورزان شرق اصفهان در مصاحبه با ایمنا گفت:«کشاورزان برای تأمین آب و وعده‌ای که دولت سیزدهم برای جاری شدن زاینده‌رود داده بود، تجمع کردند. دولت‌های گذشته نیز وعده‌هایی برای جاری شدن زاینده‌رود دادند اما هیچ یک به وعده‌های خود عمل نکردند. کشاورزان امید دارند که دولت سیزدهم به وعده‌های خود در رابطه با جاری شدن زاینده‌رود عمل کرده و پیگیر آن باشد. آقای مقتدایی نماینده مردم اصفهان نیز روز گذشته در محل تجمع کشاورزان حضور یافت و کشاورزان از وی خواستند تا پیگیر خواسته کشاورزان و وعده‌های دولت باشد.»

وی افزود:«برای بازگشایی زاینده رود باید میزان آب مصرفی بخش‌های مختلف از جمله صنعت کاهش یابد تا آب برای کشت پاییزه گندم تأمین شود؛ کشت گندم پس از نیمه آبان ماه انجام خواهد شد. آبی که در مرحله قبل برای کشاورزان رها سازی شد، فقط در آبیاری درختان و محصولات ریشه‌ای مورد استفاده قرار گرفت. منابع آبی که از این آب جمع‌آوری شده بود به پایان رسیده است و اکنون کشاورزان منتظر بارش برای آبیاری محصولات خود هستند.»

این کشاورز منطقه شرق اصفهان تصریح کرد:«انتخابات صنف کشاورزان استان اصفهان نیز مدتی است به تعویق افتاده، کشاورزان [در این تجمع] درخواست برگزاری این انتخابات را داشتند.»

سلسله اعتراضاتی ده ساله

بحران آب مساله‌ای جدی در کشور است، بیش از یک دهه از آغاز خشکسالی در اصفهان می‌گذرد. ادامه‌ی روند خشکسالی‌های استان اصفهان و کاهش منابع آب استان، چالشی جدی برای آب شرب شهروندان ایجاد کرده؛ این بحران ده سالی‌ است که کشاورزان اصفهانی را دامن گیر کرده و معیشت‌شان را درگیر کرده. اعتراضات کشاورزان اصفهان پیشینه‌ای ده ساله دارد، با شدت یافتن خشکسالی و خشک شدن تالاب گاوخونی جرقه‌ی اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان زده شد. خشکیِ زاینده رود از یک سو، انتقال آب برای صنایع از دیگر سو آتش خشم کشاورزان را برانگیخت. کشاورزان معترض خواستار توقف انتقال آب و برداشت‌های غیرقانونی و تخصیص عادلانه‌ی حق‌آبه‌ها بودند.

این اعتراضات که از ابتدای دهه نود و با شکستن لوله‌های انتقال آب به یزد آغاز شده بودند با رسیدن به سال‌ 96 و 97 بار دیگر شدت گرفتند. در این سال‌ها اعتراضاتی با حضور چند هزار کشاورز شکل گرفت که منجر به درگیری نیروی انتظامی با کشاورزان و تخریب لوله‌های انتقال آب شد. اعتراضات گسترده کشاورزان تاثیرگذار بود و با افزایش خروجی‌های سد کشت پاییزه برگزار شد. همچنین 18 نماینده مجمع نمایندگان اصفهان به جز یک نماینده، پس از این اعتراضات در اعتراض به ردیف بودجه آب استعفا دادند که البته آن را پس گرفتند.

کارد به استخوان اصفهان رسیده

عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی پس از اعتراض روز جمعه 9 مهر در مصاحبه با فارس گفت:«در حد و اندازه زاینده رود کار شایسته‌ای انجام نشده، اقدامات صورت گرفته نیز کفاف جریان زاینده‌رود را نمی‌دهد و مردم اصفهان نیز به کمتر از جریان زاینده‌رود راضی نیستند. می‌شد آب در بستر زاینده‌رود خشک نشود اما بی‌مدیریتی‌ها و بی‌کفایتی‌ها منجر به این امر شد. بخشی از خشکی بستر زاینده‌رود به خاطر بی‌قانونی‌های صورت گرفته است و ما نه تنها بی‌قانونی داریم، بلکه قانون‌های موجود هم اجرایی نشد. ما در ارتباط با تالاب گاوخونی مصوبه از رئیس جمهور گرفتیم، اما چرا اجرا نشد؟»

وی در همین باره تصریح کرد:«الان کارد به استخوان اصفهان رسیده است و کشور باید در این زمینه عمل کند و استاندار جدید باید توان بسیج امکانات موجود برای حل این مسأله را داشته باشد. امروز مطالبه مردم اصفهان از رئیس‌جمهور، این است که این موضوعات را در سطح کشور مطرح و در سطح ملی پیگیری کنند. همچنین باید تالاب بین‌المللی گاوخونی احیا شود، این مطالبه جدی استان است.»

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان افزود:«در ۹۵ درصد از استان درگیر خشکسالی هستیم و عدم بارش و خیزش کانون‌های گرد و غبار هم موجب افزایش روزهای سخت در استان شده است و این نیز به نوبه خود، موجب شده سطح زمین‌های کشت نشده افزایش یابد؛ همچنین ۲۰ هزار هکتار باغات نیز قابل کشت نیستند.»

مجوزی در کار نیست

هرچند اصل 27 قانون اساسی سخنی از کسب مجوز جهت برگزاری اجتمعات نیاورده اما بر اساس قوانین عادی، شورای تأمین هر استان، مسئولیت صدور مجوز اعتراضات را برعهده دارد. اصل 27 قانون اساسی از دو شرط «مسلح نبودن» و «مطابق مبانی اسلام بودنِ» تجمعات یاد کرده و محدودیت دیگری برای تجمعات در نظر نگرفته است با این حال مشاهده شده در مواردی شوراهای تأمین استان‌ها با اعمال سختگیری گسترده از صدور مجوز برای تجمعات مسالمت‌آمیز خودداری کرده‌اند.

اردیبهشت 1400 پس از گردهمایی کشاورزان اصفهانی در کنار زاینده رود، خبری از جانب دادستانی انقلاب شهر اصفهان منتشر شد، خبری که در تضاد با روح قانون به نظر می‌رسید. در اطلاعیه‌ای منسوب از این نهاد قضایی آمده بود: «هرگونه تجمع تحت عنوان مطالبات حوزه کشاورزی و زاینده‌رود بدون مجوز شورای تامین استان» ممنوع است. این ممنوعیت با دلایلی نظیر «سوء استفاده جریان‌های معاند از اعتراضات کشاورزان»، با انسداد کامل این حق قانونی سعی در جلوگیری از خرابکاری‌های احتمالی داشت. در حالی که انسداد این ظرفیت از قانون اساسی بیش از پیش منجر به خروج تجمعات از ریل قانون و بسترهای قانونی می‌شد.

خشکسالی