مطرح کرد کاهش حدود ۱۰درصدی هزینه تولید تخم‌مرغ با ایجاد زنجیره ارزش

با این حال، این مهم در ماه‌های اخیر که قیمت تخم‌مرغ افزایش بی‌رویه‌ای داشته، بیش از پیش نمایان شده است. شرکت تعاونی مرغداران مرکز که از سال۵۴ فعالیت خود را آغاز کرده، ازجمله شرکت‌هایی است که توانسته با ایجاد زنجیره ارزش از پرورش جوجه یک‌روزه تخم‌گذار و پرورش مرغ تخم‌گذار تا تأمین نیازهای غذایی دام و طیور، تولید مکمل‌ و کنسانتره‌های مورد نیاز، بسته‌بندی و برندسازی برای محصولات واحدهای تحت‌پوشش؛ دغدغه اعضاء را کاهش دهد. این شرکت سهم به‌سزایی در تولید تخم‌مرغ کشور دارد، به‌طوری‌که حدود ۱۱درصد از تخم‌مرغ کشور را تولید می‌کند و از این منظر بزرگ‌ترین شرکت تعاونی در سطح کشور به شمار می‌رود. در ادامه «روستانیوز» با خشایار ابراهیم کرمانی، مدیرعامل شرکت تعاونی مرغداران مرکز (از شرکت‌های تحت پوشش سازمان تعاون روستایی استان تهران) در رابطه با اهمیت زنجیره ارزش در صنعت مرغ تخم‌گذار و تخم‌مرغ به گفت‌وگو نشسته است که از نظرتان می‌گذرد.

در مورد فعالیت‌ها و ظرفیت‌های تولیدی شرکت تعاونی مرغداران مرکز توضیح دهید.
این شرکت در زمینه پرورش مرغ تخم‌گذار و تولید تخم‌مرغ فعالیت دارد و حدود ۱۲۰نفر در آن مشغول به کار هستند. ظرفیت تولید در شروع کار در هر شیفت حدود ۴۵تن بود که با گذشت زمان، تکمیل و تجهیز کارخانه، به‌روزرسانی دستگاه‌ها و افزایش خطوط تولید و ایجاد کارخانه جدید، به ظرفیتی بالغ‌بر ۵۰۰تن در هر شیفت رسید. هم‌زمان واحدهای تحت‌پوشش نیز افزایش یافت و شرکت این نیاز را دید که خوراک طیور واحدها را نیز تأمین کند. امروز ظرفیت واحدهای پرورش مرغ تخم‌گذار به شش‌میلیون و ۲۰۰هزار قطعه رسیده و پرورش جوجه یک‌روزه تخم‌گذار هم با ظرفیت یک‌میلیون و ۲۳۰هزار قطعه در هر دوره انجام می‌شود که ۱۱درصد گله تخم‌گذار کشور را تشکیل می‌دهد. بر همین اساس، حدود ۱۱درصد تخم‌مرغ کشور نیز توسط این شرکت تولید می‌شود. برای تکمیل زنجیره، اقدام به تأسیس کارخانه خوراک دام کردیم که سال۹۸ این کارخانه به بهره‌برداری رسید و اکنون در هر شیفت حدود ۵۰۰تن تولید دارد و نیاز واحدهای تحت‌پوشش را تأمین می‌کند. این کارخانه از مجهزترین کارخانه‌های خوراک دام و طیور در کشور و خاورمیانه بوده و از جدیدترین تجهیزات و تکنولوژی‌های روز دنیا برخوردار است. این کارخانه با سرمایه شرکت و با هزینه‌ای بالغ‌بر ٣٢میلیارد تومان احداث شده و امسال هم اقدام به تأسیس واحد جدید مکمل‌سازی و تولید کنسانتره‌ کردیم که ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.

آیا شرکت تعاونی مرغداران مرکز توانسته است برای محصولات تولیدی خود زنجیره ارزش ایجاد کند؟ 
این شرکت از همان ابتدا فعالیت خود را به‌صورت زنجیره آغاز کرد؛ به‌طوری‌که از پرورش جوجه یک‌روزه تا خوراک دام را در کارخانه داریم و سالانه یک‌میلیون و ۳۰۰هزار قطعه در هر دوره پرورش سه‌ماهه و پرورش مرغ تخم‌گذار با ظرفیت شش‌میلیون و ۲۰۰هزار قطعه انجام می‌شود. واحدهای تولیدی ما در استان‌های تهران، قزوین، البرز، آذربایجان غربی و قم فعال هستند و واحد تولیدی استان گلستان نیز درحال تکمیل است. تمام تولیدات تخم‌مرغ این واحدها به پایانه توزیع در منطقه گرم‌دره کرج فرستاده و از آن‌جا بدون این‌که واسطه و دلالی وجود داشته باشد، به‌صورت مستقیم در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور عرضه می‌شود. در همین محل واحد بسته‌بندی هم ایجاد شده که تخم‌مرغ‌ها در بسته‌بندی‌های مختلف به فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارسال می‌شود. ظرفیت بسته‌بندی این واحد حدود ۲۰ تا ۲۵تن در روز است. همچنین این مرکز مجهز به سردخانه‌های بالای صفر و زیر صفر درجه است. گفتنی است این مرکز حدود ۱۵سال قبل تأسیس شده و همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

همان‌طور که اشاره کردید، در زمینه پرورش جوجه یک‌روزه، تولید خوراک طیور و صنایع بسته‌بندی فعال هستید. چه چیزی باعث شد به سمت ایجاد زنجیره ارزش بروید؟
زنجیره ارزش در کشورهای پیشرفته اهمیت زیادی دارد. تمام واحدهای تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی ناچار هستند به سمت ایجاد زنجیره بروند و تمام مایحتاج خود را تأمین کنند. ایجاد زنجیره ارزش در کاهش هزینه‌های تولید هم موثر است و می‌توان گفت حدود ۱۰‌درصد از هزینه‌های تولید با ایجاد زنجیره ارزش و مدیریت هزینه‌ها کاهش می‌یابد.

راهکار تقویت زنجیره ارزش در بخش تولید تخم‌مرغ که این روزها گرانی آن به یکی از معضلات اصلی تبدیل شده است، چیست؟
تقویت زنجیره ارزش نیازمند بسترسازی است و باید بستر مناسبی از نظر اقتصادی و تولیدی برای شرکت‌ها فراهم شود. اکنون ما در تمام مراحل زنجیره با مشکلاتی مواجه هستیم؛ به‌طور مثال در بخش صادرات یک واحد تولیدی نمی‌داند با مازاد محصول چه باید بکند، چراکه قوانین صادراتی حامی تولیدکننده نیست و سیاست‌گذاری‌ ثابتی در این زمینه وجود ندارد تا تولیدکننده بتواند برای صادرات برنامه‌ریزی کند. شرکت ما در گذشته صادرات بسیاری داشت و کشورهای همجوار مشتری محصولاتمان بودند، اما سیاست‌های ناکارآمد باعث شد ظرفیت صادرات به شدت کاهش پیدا کند و کشورهای دیگر جای ما را در بازارهای صادراتی بگیرند. متأسفانه سیاست‌ها و بخشنامه‌های اشتباه باعث شده است فرصت‌ها را از دست بدهیم. درحالی‌‌که ایران رتبه چهاردهم تولید تخم‌مرغ را در اختیار دارد که ظرفیت بسیار بالایی است، اما تاکنون از این ظرفیت بهره‌ای نبرده‌ایم. با وجود این‌که بخش خصوصی همواره خود را کنار دولت می‌بیند، اما دولت آن‌طور که باید و شاید تاکنون حامی این بخش نبوده است. تنها خواسته ما برنامه‌ریزی برای سهولت صادرات و عدم اتخاذ تصمیمات خلق‌الساعه از سوی دولت است. اگر سیاست‌ها ثابت باشد، می‌توانیم برای صادرات و تولید برنامه‌ریزی داشته باشیم.

راهکار شما برای حل مشکلات چیست؟
ایجاد توازن در واردات و صادرات ازجمله راهکارهای حل مشکلات است. دولت نباید صادرات را قطع کند؛ حتی لازم است به صادرکننده یارانه هم بدهد. اگر هم بهانه ممنوعیت صادرات، کمبود کالا در بازار داخلی است، با تشویق شرکت‌های داخلی می‌توان کمبودها را برطرف ساخت یا آن کالاها را با قیمت‌های کم‌تر از کشورهای دیگر وارد کرد، اما صادرات نباید هیچ‌وقت قطع شود. درحال حاضر ترکیه با مشوق‌های صادراتی تمام بازارهای همسایه را که روزی در اختیار ایران بوده، گرفته است. کارشناسان اقتصادی و فعالان بخش خصوصی و تولید می‌توانند راهکارهای خوبی در این زمینه ارائه دهند.

شرکت تعاونی مرغداران مرکز برای تقویت زنجیره ارزش چه فعالیت‌هایی داشته است؟
در شرکت هر بخشی را که فکر می‌کردیم به تکمیل زنجیره کمک می‌کند، ایجاد کردیم؛ حتی بخش فرهنگی و روابط‌عمومی را هم برقرار کردیم. شرکت ۲۵سال سابقه انتشار مجله تخصصی مرغداری به نام «صنعت نوین مرغداری» را نیز دارد که قبل از این به‌عنوان «صنعت مرغداری» منتشر می‌شد. 

یکی از مواردی که باعث خلق ارزش افزوده کالا می‌شود، برندسازی است. در این زمینه چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
درحال حاضر شرکت ما در مرکز بسته‌بندی سه برند را ثبت کرده است؛ برند «اگوان» که یک برند صادراتی است و «مرغداران مرکزی» و «پروتانا» که برندهای داخلی هستند. شرکت ما در حوزه برندسازی فعالیت‌های بسیاری داشته و توانسته است تخم‌مرغ تولیدی خود را با بهترین کیفیت در بسته‌بندی‌های مناسب و با همین برندها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه کند.

برندسازی چقدر برای تخم‌مرغ ارزش افزوده ایجاد می‌کند؟  
قطعاً قیمت تخم‌مرغی که در بسته‌بندی به فروش می‌رسد، با تخم‌مرغ فله تفاوت دارد. تخم‌مرغ‌های بسته‌بندی کیفیت بالایی دارند، چراکه پرینت و چک شده و از لحاظ ضخامت پوسته و بهداشتی‌بودن کمی متفاوت هستند؛ بنابراین تفاوت قیمتی که در فروشگاه‌ها دیده می‌شود، به دلیل همین هزینه‌های بالای بسته‌بندی است. با این حال، متأسفانه در کشور ما به این مقوله توجهی نمی‌شود و هم‌اکنون بسیاری از واحدهای بسته‌بندی با قیمت‌های فعلی در زیان هستند. وقتی تخم‌مرغ را شانه‌ای خریداری می‌کنید، قطعاً در آن چند تخم‌مرغ شکسته و بی‌کیفیت نیز دیده می‌شود، اما وقتی به‌صورت بسته‌بندی باشد، این مشکلات را نخواهد داشت؛ به‌عبارتی می‌توان گفت هزینه‌ اضافه‌ای که مشتری پرداخت می‌کند، مربوط به بالا بودن کیفیت تخم‌مرغ است. البته قرار بود از بهمن‌ماه تخم‌مرغ فقط به‌صورت بسته‌بندی عرضه ‌شود، اما شرایط نابه‌سامان بازار تخم‌مرغ مانع این کار شد که در شرایط فعلی تصمیم درستی بود.

حمل‌و‌نقل و لجستیک چه تأثیری در بازار داخلی و صادرات دارد؟
با توجه به این‌که حدود ۸۵درصد از نهاده‌های اولیه وارداتی است و از بنادر ترخیص می‌شود، سیستم حمل‌ونقل در این زمینه اهمیت زیادی داشته و به تبع آن، مشکلات زیادی هم در این زمینه وجود دارد؛ به‌طوری‌که در سال‌های۹۷ و ۹۸ اعتراضاتی مبنی‌بر افزایش کرایه‌ها و ناکارآمدی سیستم حمل‌ونقل داشتیم و بسیاری از کالاها با تأخیر به کارخانه می‌رسید که شرکت ما را نیز دچار مشکل کرد. از طرف دیگر، کرایه حمل‌و‌نقل هم بسیار متغیر است و سلیقه‌ای اعمال می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت بالا بودن هزینه حمل‌ونقل تأثیر بسیاری در هزینه‌ تمام‌شده تولید دارد.

عملکرد بانک کشاورزی را در حمایت از تولید چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 
بانک کشاورزی تنها بانک تخصصی در این بخش است و تولیدکننده‌ها توقع زیادی از آن دارند، اما سیاست‌های  بانک دائم درحال تغییر است که باعث ایجاد فاصله بین تولیدکننده و بانک شده. واحدهای تولیدی در استان‌ها برای گرفتن تسهیلات به بانک کشاورزی مراجعه می‌کنند و سند شش‌دانگ واحد خود را به‌عنوان وثیقه ارائه می‌کنند، اما بانک به‌دلیل حفظ حاشیه امنیت خود، این اسناد را قبول نمی‌کند و وثیقه سنگین‌تر می‌خواهد؛ این یعنی ما در واحدی کار می‌کنیم که بانک هم آن را قبول ندارد. بوروکراسی‌ اداری، سودهای بالا و وثیقه‌های سنگین باعث شده است تولیدکننده‌ها به سمت بانک نروند؛ مگر این‌که مجبور به این کار شوند. متأسفانه بانک کشاورزی به‌نوعی بنگاهدار شده و در حوزه‌‌های غیرتخصصی بیش‌تر فعال است.

آیا دولت از سیاست‌های درستی برای تقویت زنجیره ارزش برخوردار است؟
در دو تا سه‌سال اخیر، وزارت جهاد کشاورزی تأکید و تشویق بسیاری بر ایجاد زنجیره ارزش داشته و ظاهراً تسهیلاتی را نیز برای واحدها درنظر گرفته است تا تولید به سمت ایجاد زنجیره ارزش هدایت شود. با این حال شرکت ما تاکنون تسهیلاتی دریافت نکرده است.

اکنون بزرگ‌ترین مشکلی که با آن مواجه هستید، چیست؟
بزرگ‌ترین مشکل ما، کمبود نهاده‌های اولیه است و درحالی‌که مسئولان می‌گویند ۱۰۰درصد نهاده‌ها به‌صورت دولتی تأمین می‌شود، اما درحقیقیت این‌گونه نیست و تا دوماه قبل شاید ۶۰درصد نهاده‌ها به شکل دولتی تأمین می‌شد که در برخی استان‌ها این میزان پایین‌تر هم بود، اما از زمانی که در سیستم بازارگاه ذرت و سویا به‌نام مرغدارها بارگذاری می‌شود، وضعیت بهبود یافته، اما باز هم به ۱۰۰درصد نرسیده است. مشکل بعدی این است که در این سیستم فقط ذرت و سویا توزیع می‌شود، درصورتی‌که نیاز مرغداران فقط این دو نهاده نیست؛ برای مثال در زمینه تأمین ریزمغذی‌ها و واکسن با مشکل مواجه هستیم که علت آن، کمبود واردات به‌دلیل وجود تحریم‌هاست. با توجه به این‌که این کالاها از دریافت ارز دولتی هم خارج شدند، قیمت آن‌ها تا ۳۰۰درصد افزایش یافته است.

در پایان اگر صحبتی دارید، بفرمایید.
متولی ما سازمان تعاون روستایی استان تهران است که خوش‌بختانه اخیراً تعامل خوبی با تولیدکننده‌ها داشته. با وجود این، در شرایط فعلی که تولیدکننده‌ها مشکلات زیادی دارند، انتظار داریم این سازمان کمک‌حال ما باشد و از اهرم‌ها و اختیارات خود درجهت حمایت از تولید استفاده کند.