سرمازدگی و روش‌های مقابله با آن

اکثر درختان میوه منطقه معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرمازدگی بهاره قرار می‌گیرند که این امر موجب خسارت‌های شدید اقتصادی می‌گردد. گیاهان درحال رشد غیر مقاوم بوده و قادر به مقاوم شدن نیستند؛

 اکثر درختان میوه منطقه معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرمازدگی بهاره قرار می‌گیرند که این امر موجب خسارت‌های شدید اقتصادی می‌گردد. گیاهان درحال رشد غیر مقاوم بوده و قادر به مقاوم شدن نیستند؛ لذا رکود در طول ماه‌های سرد زمستان برای بقائ گیاهان و درختان میوه ضروری می‌باشد. درختان میوه در زیستگا‌های طبیعی خود به ندرت توسط سرما صدمه می‌بینند، زیرا در آن‌ها مکانیسم سازگاری در آن‌ها توسعه یافته است که به آن‌ها اجازه می‌دهد در طول شرایط آب و هوایی شدید زمستان به حالت رکود بروند.

سرمازدگي به شرايطي اطلاق مي گردد كه گياه در نتيجه بروز درجه حرارتهاي بين صفر تا 10 درجه سانتي گراد (بسته به گونه و رقم) خسارت مي بيند .تنش سرما بر حالت عادی گیاه اثری ندارد.

آثار اولیه این تنش عبارتند از : کاهش عمومی رشد ،تغییر رنگ،کلروز، ،تخریب بافت های سلولی،عدم جوانه زنی بذور،عدم انتقال مواد فتوسنتزی،عدم جذب عناصر غذایی …برخی از آثار این تنش برگشت پذیر و برخی از آثار دیگر این تنش مانند فتوسنتز در اثر تخریب کلروپلاست ها و پیری زودرس گیاه غیر قابل برگشت می باشند

روشهای مقابله با خسارت های ناشی از سرما زدگی:

روش‌های غیر فعال(دراز مدت):

حفاظت غیر فعال یا بلند مدت که در منابع دیگر به آن پیش فعال نیز گفته شده؛ شامل روش‌هایی است که در زمان قبل از فرا رسیدن شب‌های یخبندان انجام میشود و اثرات آن تقریبا دائمی است. استفاده از روش‌های غیر فعال میتواند در زمان مناسب با هزینه کمتر و بدون صرف انرژی همراه باشد.

انتخاب مکان مناسب:

برای احداث باغ باید مکان‌هایی درنظر گرفته شود که جریان هوا در آن به خوبی امکانپذیر باشد مانند اراضی شیبدار. این درحالی است که خالدی در پژوهش خود، زمینهای شیبدار و گود را از بدترین مکان‌های احداث باغ ذکر کده است. احتمال خطر سرمازدگی و یخبندان در زمین‌هایی که در کنار دریا و دریاچه و یا سایر آب‌ها قرار دارند نسبت به زمین‌هایی که در کنار آب نیستند خیلی کمتر است. همچنین خطر یخبندان در دامنه-های جنوبی بسیار کمتر از دامنه‌های شمالی است

روش‌های غیر فعال مقابله با سرمازدگی:

• انتخاب محل مناسب کاشت
• نوع خاک
• انتخاب پایه های مقاوم
• مدیریت کوددهی گیاه
• مدیریت کف مزرعه
• استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی
• رنگ کردن تنه درخت                                                                                                                                        
• انتخاب محل مناسب کاشت
• تحقیق از مردم محلی در مورد محصولات و ارقام مناسب منطقه
• بررسی توجه به توپوگرافی منطقه
• خودداری از کشت گیاهان در چاله های سرد
• کاشت گیاهان برگ ریز در شبیب هایی که با نور خورشید مواجه نیستند.

روش‌های فعال ( کوتاه مدت،آنی)

روش‌های حفاظتی فعال یا کوتاه مدت؛ شامل اقداماتی است که در شب‌های وقوع یخبندان به منظور تعدیل وکاهش اثرات دماهای زیر صفر درجه انجام میگیرد که هزینه‌بر و موقتی هستند

 چنانکه در بعضی مواقع بازدهی اقتصادی کافی ندارند. اما در صورتیکه روش‌های فعال توأم با روش‌های غیرفعال به کار گرفته شوند نه تنها صرفه اقتصادی دارند بلکه مؤثرتر نیز واقع میشوند

• استفاده از انواع بخاری‌ها (هیترهای باغی)

در مناطقی که زمان بروز سرما طولانی است از سیستم‌های گرمکننده بین ردیف‌ها استفاده میشود. در این حالت از بخاری‌های نفت سوز یا ذغال سوز استفاده میگردد . این حرارت ایجاد شده به برگ‌ها و شکوفه‌ها منتقل میشود. بهتر خواهد بود که تعداد زیادی بخاری با شعله کم بسوزد تا اینکه از تعداد کمی بخاری با شعله قویتر استفاده گردد. تعداد بخاری‌های مورد نیاز بستگی به نیاز حرارتی و عوال اقتصادی دارد

• استفاده از ماشین‌های باد:

ماشین‌های مولد باد، پروانه‌های قویی هستند که توسط موتور حرکت میکنند. استفاده از مولد باد بیشتر در مواقعی مؤثر و مفید خواهد بود که وارونگی هوا وجود داشته باشد. استفاده از ماشین‌های مولد باد بعد از یک شب یخبندان و سرما بخصوص بعد از طلوع آفتاب به کاهش خسارت سرمازدگی کمک نموده تا حدی جبران عدم انجام عملیات حفاظتی شب قبل را خواهد نمود. علاوه براین باعث میشود که صعود درجه حرارت در روز به آرامی انجام گیرد و در صورتیکه قسمت‌هایی از گیاه یخ زده باشند، به آرامی آب شده و خسارت سرمازدگی کاهش یابد. ارتفاع ماشین‌های مدل بالا به مراتب بلندتر از درختان میوه در باغ میباشد

• حفاظت به وسیله ترکیبی از ماشین‌های مولد باد و بخاری‌ها:

زمانی که این دو روش ترکیب میشوند نیاز به وجود بخاری در هکتار، به نصف کاهش پیدا میکند

• حفاظت با استفاده از روش آبیاری بارانی، سطحی و غرقاب کردن:

مبارزه با سرما توسط آب پاشی بر روی درخت نیز از روش هایی است که امروزه از آن در بعضی از نقاط جهان استفاده میگردد. زمانیکه آب از مایع به یخ تبدیل میشود مقداری گرما تولید میکند. در طول یخ زدن، گرمای نهان آزاد شده و گرمای از دست رفته پوشش گیاهی و محیط را جبران میکند. آبی که برای غرقاب کردن مصرف میشود معمولاً درجه حرارت بالاتری نسبت به سطح سرد زمین مزرعه و باغ داشته و بدینوسیله از نزول زیاد درجه حرارت زمین جلوگیری مینماید استفاده از آب چاه بهتر است.

• حفاظت به وسیله انواع سوخت‌ها:

برخی از سوخت‌های جامد تهیه شده از کک‌های نفتی یا موم‌های نفتی هستند که گاهاً به صورت آجر بسته بندی شده و در بازار موجود میباشند. برخی دیگر از این سوخت‌ها را داخل سطل‌ها و یا ظروف آهنی جای داده که قابل پرشدن مجدد هستند. این نوع سوخت‌ها بیشتر در گرم کردن باغات هلو و مرکبات و سیب کاربرد دارد، به عنوان مثال دو قالب نفتی در زیر هر درخت هلو به ویژه پس از شکفته شدن شکوفه‌ها کاربرد مؤثری در مبارزه با یخبندان دارد. میتوان مصرف سوخت‌هایی مانند: در ایران را نام برد. ایجاد دود جهت پوشش دادن سطح باغ و جلوگیری از تشعشع توسط مصرف سوخت‌هایی چون؛ چوب، ذغال سنگ، خاك ذغال، کاه، کود حیوانی و بوته‌های خشک و غیره نیز از روش‌های معمول جلوگیری از سرمازدگی درختان میوه است

• حفاظت به و سیله پوشش:

این روش یکی از متداولترین روش‌های حفاظت دربرابر خسارت ناشی از سرمازدگی می‌‍باشد.در این روش از شاخ و برگ درختان، کاغذ، گونی، کاه و مواد مشابه برای پوشش درختچه‌ها و نهال‌های جوان در مدت زمانیکه احتمال سرمازدگی وجود داشته باشد استفاده میکنند. به عنوان مثال در مناطق جنوبی کشور، درختچه‌ها را توسط پوششی از شاخ و برگ درختان نخل میپوشانند و در بعضی مناطق دیگر، تنه درختچه‌های حساس و جوان را با خاك متراکم میپوشانند و بعد از برطرف شدن سرما در اولین فرصت خاك‌ها را کنار میزنند. حفاظت نباتات به خصوص گیاهان زینتی به وسیله پلاستیک نیز در منازل، نوعی از این حفاظت است

• عایق سازی با کف:

این روش تقزیباً جدید میباشد. کف‌ها محلول هیدرولیز شده پروتئینی میباشند که از سر لوله‌های مخصوص تحت فشار پاشیده میشوند. پروتئین‌ها نه فقط اثر سوئی روی نباتات ندارند بلکه دارای اثرات تقویت‌کننده مختصر نیز میباشند

• حفاظت به وسیله پاشیدن مواد مؤثر بر فیزیولوژی گیاه:

اگر گیاهی در حال استراحت یا خواب باشد، مقاومت بیشتری نسبت به سرما دارد. تجربه نشان داده که برخی از درختان

جنگلی در زمستان درجه حرارت تا 51 درجه زیر صفر را بدون صدمات یخزدگی تحمل نموده. همین درخت در تابستان در

موقعی که اعمال حیاتی آن در حال فعالیت میباشد، حتی ممکن است چند درجه زیر صفر را تحمل ننماید.

• حفاظت از سرمازدگی با استفاده از ضدیخ‌ها:

 یکی از جدیدترین روش های مبارزه با این عارضه که جدیداً به بازار معرفی شده است استفاده از ضد یخ طبیعی میباشد ضدیخ طبیعی، کمک می کند تا از گیاهان در مقابل سرما و یخ زدگی محافظت شود. ضد یخ طبیعی مقاوم به یخ زدگی است و نقطه انجماد را در گیاهان پائین‌تر می‌آورد و گیاهان را در مقابل تاثیرات نا مطلوب محافظت کند

• حفاظت با نصب دستگاه سرمابان:

 در شب‌هایی که احتمال وقوع سرما پیش بینی شده است. این دستگاه زمان مناسب برای شروع اقدامات لازم برای مقابله با سرمازدگی را بوسیله علایم صوتی و پیامک اعلام می نماید

• استفاده از مه‌سازها:

 استفاده از سمپاش یا فوگر برای ایجاد حالت مه در باغات مانع کاهش بیشاز حد دما میشود. با استفاده از تولید مه مصنوعی میتوان تا حدودی از کاهش درجه حرارت جلوگیری کرد. البته این روش معایبی از قبیل خطر برای رانندگان و نداشتن صرفه اقتصادی دارد

نویسنده: شکیبا نظری طهرانی

شبکه تجاری کشاورزی اگرینیتو

www..agrinito.com

×

ثبت نظرات و دیدگاه شما

لطفا کد روبرو را وارد کنید

انصراف