پژوهشگر اندیشکده اقتصاد مقاومتی در گفت و گو با کشاورزان پرس:

دولت‌ها به دلیل حفظ اشتغالزایی تلاشی در جهت توسعه مکانیزاسیون کشاورزی ندارند

"دولت‌های مختلف به دلیل حفظ اشتغالزایی در بخش کشاورزی، تلاشی در جهت توسعه مکانیزاسیون نکرده و از ماشین آلات جدید و ابزارآلات مدرن، بهره نبرده‌اند." این بخشی از صحبت‌های«امین محمودی» کارشناس کشاورزی و امنیت غذایی و پژوهشگر اندیشکده اقتصاد مقاومتی، در گفت و گو با "کشاورزان پرس" است.

در سالی که به تولید دانش بنیان معروف است، چگونه می‌توان به کشاورزی دانش بنیان دست پیدا کرد؟

در حوزه دانش بنیان در بخش کشاورزی فعالیت‌های خوبی صورت گرفته است اما این موضوع نیازمند آموزش بهره وران است تا از محصولات دانش بنیان استفاده بیشتری شود؛ هر اندازه در این بخش پیشرفت بیشتری داشته باشیم اما بهره وران ما سواد کافی نداشته باشند و یا آموزش کافی را ندیده باشند، طبیعتا با مشکل مواجه خواهیم شد. دانش بنیان‌ها در بخش کشاورزی پیشرفت‌های زیادی کرده‌اند؛ بخصوص در بخش دامی از این بستر استفاده‌های زیادی شده است. یکی از همین مراکز دانش بنیان در حوزه دامی و ژنتیک، مدتها قبل در استان اصفهان دایر شده و موفقیت‌های زیادی داشته است؛ لذا با این اوصاف به نظر من وقتی ما نتوانیم به تولید کنندگان، بهره وران و کشاورزان را آموزش دهیم، هر اندازه هم در این بخش به پیشرفت برسیم، قادر نیستیم از ظرفیت‌های آنها در جهت کاهش مصرف آب، افزایش بهره وری و تولید استفاده کنیم.

یکی از تهدیدات اصلی در بخش کشاورزی کمبود نیروی کار متخصص و عدم بکارگیری ظرفیت‌های جوان و نخبه در کشاورزی است، به نظر شما چگونه می‌توان تحول زیرساختی در این حوزه ایجاد کرد؟

از سالها قبل در بخش کشاورزی، همواره این ضعف وجود داشته است که بخش عظیمی از کشاورزان و بهره‌بردارن، بالغ بر 80 تا 90 درصد از نیروی کار فعال در این عرصه ، عمدتا از میان افرادی بوده‌اند که فاقد تحصیلات مرتبط و دانش لازم هستند به طوری که اغلب نیروی فعال در این بخش، به شکلی سنتی فعالیت می‌کنند؛ معضلی که بخش کشاورزی را دچار زیان کرده است.

همه دولت‌ها سالهاست که بر میزان اشتغالزایی در بخش‌های مختلف تأکید داشته‌اند. از طرفی دیگر کشور ما همواره با تحریم‌هایی از جانب غرب و متحدان اروپایی مواجه بوده است و یکی از اصلی ترین بخش‌هایی که ارزآوری داشته و تحریم ناپذیر بوده همین بخش کشاورزی و صادرات مواد غذایی بوده است. از این رو دولت‌های مختلف به دلیل حفظ اشتغالزایی در این بخش، تلاشی در جهت توسعه مکانیزاسیون کشاورزی نکرده و از ماشین آلات جدید و ابزارآلات مدرن، بهره نبرده‌اند.

در استفاده از فناوری‌های جدید بخش کشاورزی در مقایسه با سایر کشورها در چه جایگاهی قرار داریم؟

اگر وارد سایت کشاورزی اتحادیه اروپا شوید، متوجه استفاده بهینه از ظرفیت دانش بنیان‌ها در بحث کشاورزی توسط این کشورها خواهید شد، اما متأسفانه در کشور ما مسئولان با این تردید مواجه‌اند که در صورت توسعه کشاورزی و استفاده از ظرفیت دانش بنیان‌ها در این حوزه و توسعه ماشین آلات کشاورزی در مزارع، ناخودآگاه از اشتغالزایی افرادی که عمدتا قشر روستایی و طبقات محروم جامعه را تشکیل می‌دهند، کاسته می‌شود. این دلیل عدم رشد و توسعه در بخش کشاورزی است.

متأسفانه به همین دلیل شاهد بهره‌وری پایین در بخش کشاورزی هستیم و از طرفی با توجه به اینکه صنایع تبدیلی، مکانیزاسیون کشاورزی وماشین آلات ما ضعیف است، میزان ضایعات ما بسیار بالا بوده به طوری که 30 درصد از محصولات کشاورزی ما هر ساله تبدیل به ضایعات شده و از چرخه تولید خارج می‌شود، در نتیجه ما به نوعی کفران نعمت می‌کنیم.

در کدام بخش کشاورزی استفاده بیشتری از ظرفیت‌های دانش بنیان‌ها شده و این ضرورت در کدام حوزه وجود دارد؟

بیشترین بخشی که می‌توان در آن از دانش‌های روز استفاده کرد، بخش گلخانه‌ای است؛ امور گلخانه‌ای یکی از بخش‌های ظریف کشاورزی است که خوشبختانه در کشور ما به خوبی راه افتاده است. در سالهای اخیر صادرات محصولات گلخانه‌ای افزایش پیدا کرده است، عمده محصولاتی که در گلخانه کشت می‌شود خیار، گوجه فرنگی، فلفل دلمه و بادمجان است که به صادرات می‌رسد.

در کل گلخانه‌ها فضای خوبی برای امتحان دانش‌های روز در اختیار دارند که می‌توان از نتایج آنها در صورت موفقیت آمیز بودن در کشاورزی‌هایی که در فضای باز مورد استفاده قرار می‌گیرند هم بهره برد. مهمترین معضل ما در این بخش کم سوادی، بیسوادی و عدم برخورداری از دانش روز بهره‌برداران و کشاورزان است.

به لطف خدا در حال حاضر زیرساخت‌های ما به گونه‌ای رشد کرده که در سال شاهد ارزآوری 240 میلیون دلاری از طریق صادرات محصولات گلخانه‌ای حتی در اوج تحریم‌ها هستیم. این محصولات به کشورهایی نظیر روسیه، اوراسیا و حوزه خلیج فارس صادر می‌شود. استان‌هایی که از این علوم استفاده می‌کنند؛ تهران، اصفهان، یزد و جنوب کرمان هستند که توانسته‌اند موفقیت‌های بسیاری در این زمینه کسب کنند.

علاوه بر این در حال حاضر کشور ما دچار بحران آب و خشکسالی شدیدی است واین امر ضرورت استفاده از آبیاری‌های نوین و توسعه راهکارهای کاهش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی را تشدید می‌کند؛ از سال 1394 بود که در خصوص آبیاری‌های نوین و قطره‌ای، یک سری اقداماتی در مناطق توسعه یافته شمال کشور به طور نمونه دشت مغان و اردبیل صورت گرفته است اما کافی و جامع نیست و ما نیازمند ماشین آلات مدرن، آبیاری قطره‌ای و نوین هستیم لیکن نتوانسته‌ایم آنچنان که باید و شاید از این امکانات استفاده کنیم.

اقتصاد مقاومتی